آشنایی با موزه فرش باکو آذربایجان

موزه فرش باکو (به ترکی آذربایجانی- Azərbaycan Xalça Muzeyi) که در شهر باکو و کشور آذربایجان قرار دارد اولین موزه فرش در آذربایجان و جهان است که در آن بزرگترین مجموعه فرش ها و قالیچه های آذربایجانی با انواع طرح ها، رنگ ها و جنس های متفاوت وجود دارد.

در پی این اتفاقات که افراد زیادی به قالی ها و نقش های رو آن ها ابراز علاقه کردند دستور ساخت این موزه از سمت شورای وزیران جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی مورخ ۱۳ مارس سال ۶۷ و توسط دستور شماره ۱۳۰ صادر شد. نام این موزه بر گرفته از نام طراح معروف فرش، یعنی لطیف کریموف است.

لطیف کریموف دانشمند برجسته، هنرمند و معلم اهل آذربایجان است که تعدادی از آثار او در موزه به چشم می خورد.

نام این موزه از سال ۶۷ تا اکنون سه مرتبه تغییر کرده. در ابتدا یعنی از سال ۶۷ تا ۹۳ با نام موزه دولتی قالی و هنر کاربردی مردمی آذربایجان شناخته می شده. این نام در سال ۹۳ تغییر کرد و تا سال ۲۰۱۴ به نام لطیف کریموف ثبت شد. در انتها این نام نیز تغییر کرد و از سال ۲۰۱۴ موزه فرش جمهوری آذربایجان نامیده شد.

یک شعبه از این موزه در شهر شوشا نیز وجود داشت که در سال ۱۹۹۲ در زمان تسخیر قره باغ کوهستانی توسط ارمنستان بسته شد و فعالیتش را از دست داد، اما این موزه کارش را در باکو و در موزه ی این شهر ادامه داد.

متاسفانه در جریان این حملات تنها بخشی از آثار موزه نجات یافتند و مدیر موزه تنها موفق به خارج کردن ۶۰۰ اثر شد. این آثار در موزه فرش آذربایجان با نام فرهنگ سوخته به نمایش گذاشته شده است.

آثار موجود در موزه فرش باکو

در ابتدای دوران تاسیس این موزه، به طور اختصاصی آثار مربوط به هنر قالی بافی نمایش داده می شد، زیرا هدف اصلی از ایجاد این موزه ثبت قالی آذربایجانی به عنوان جزوی از میراث فرهنگی ملی و حفاظت از آن بود.

اما امروزه در این موزه آثاری به غیر از قالی نیز به چشم می خورد. این موزه دارای مجموعه ای بی نظیر از ۱۴ هزار شی گران بها و ارزشمند است که به هفت مجموعه کلی تقسیم بندی می شوند.

این مجموعه ها عبارت اند از : مجموعه ی فرش های مسطح، مجموعه ی فرش های کرک دار، مجموعه ی محصولات فرشی، مجموعه ی بافته ها و لباس های محلی، مجموعه ی ظروف فلزی، مجموعه ی زیور آلات، مجموعه ی ظروف سرامیکی، شیشه ای، چوبی و کاغذی.

به طور کلی این موزه شامل ۱۰٫۰۰۰ نمونه اثر فلزی و سرامیکی مربوط به قرن ۱۴، فرش ها و قالی هایی از قرن ۱۷ تا ۲۰، جواهراتی از عصر برنز، لباس های ملی و طرح ‌های گلدوزی سنتی و همچنین آثار هنری مدرن می باشد.

در طول تاریخ مردم آذربایجان نمونه های هنری با ارزشی همچو «پالاس»، «جاجیم»، «گلیم»، «شدّه»، «زیلو»، «وِرنی» و «سوماخ» پدید آوردند که امروزه در نمایشگاه موزه فرش باکو به نمایش در آمده اند و مورد استقبال افراد داخلی و خارجی قرار گرفته اند.

موزه فرش باکو در کنار فرش ها و قالیچه ها دارای گنجینه ‌ای از زیور آلات فلزی گرانبها، اسلحه های سرد، اشیای سینی، کاغذی، شیشه ‌ای، درختی و همچنین سنگی نیز هست. یکی از ویژگی های خاص و خاطره انگیز در این موزه امکان عکس گرفتن درون آن حین پوشیدن لباس های محلی آذربایجانی است.

موزه فرش آذربایجان همچنین میزبان برگزاری دوره های آموزشی و سخنرانی های عمومی در رابطه با فرش و هنر های کاربردی می باشد.

علاوه بر این در ساختمان موزه، یک کتاب فروشی با ارائه کتاب های مربوط به صنایع دستی و هنر فرش آذربایجان به چشم می خورد. همچنین موزه فرش باکو تاکنون چندین نمایشگاه در زمینه هنر فرش و قالی بافی در کشور هایی مانند ، ژاپن فرانسه، آلمان، انگلیس و هلند برگزار کرده است.

اگرچه از زمان تاسیس این موزه تنها حدود ۵۰ سال می ‌گذرد، اما تا کنون، انواع مختلفی از فرش ‌ها و قالی‌ های مدرن و باستانی از سرتاسر آذربایجان و دیگر کشورها جمع ‌آوری شده و برای دیده شدن در موزه فرش، بر اساس طرح و گونه دسته‌ بندی شده‌ اند.

به سبب همین اتفاق است که موزه فرش باکو بزرگترین کلکسیون فرش در دنیا می باشد، که به صورت اختصاصی به نمایش فرش ها و قالی ها پرداخته است.

قدمت آثار موجود در موزه

طبق یافته هایی که از کاوش های باستانی به دست آمده اند، هنر قالی بافی در قلمروی آذربایجان از دوران عصر برنز (دو هزار سال قبل از میلاد) موجود بوده‌ است.

مورخان باستانی چون «هرودوت»، «کلودالیان» و «کسنوفون»، همچنین تاریخ دانان عربی قرون وسطی و «نظامی گنجوی» (قرن ۱۲) و «خاقانی» (قرن ۱۲) ، شاعران آذربایجانی گزارش ‌های زیادی در مورد قالی آذربایجانی مطرح کرده اند.

بسیاری از طرح های مدرن و همچنین سنتی موجود در موزه فرش آذربایجان در یونسکو به ثبت رسیده اند.

ساختمان موزه فرش آذربایجان

این موزه در سال ۱۹۶۷ در محل مسجد جامع باکو، که در ایچری قرار دارد، تاسیس شد. تاریخچه ساخت این مسجد به قرن ۱۵ مربوط می شود، اما در قرن ۱۹ مرمت و بازسازی شد.

بعد از این که در سال ۱۹۹۲ اتحادیه جماهیر شوروی سرنگون شد، این موزه فرش به ساختمان موزه لنین منتقل شد. سپس در سال ۲۰۱۴ محتویات این موزه به ساختمان اصلی آن در پارک ساحلی ونیز کوچک باکو که در کنار دریای خزر قرار دارد و به شکل خارق العاده ای طراحی شده منتقل شد.

می توان گفت جالب ترین موضوع در ارتباط با این موزه نمای بیرونی ساختمان است. این ساختمان به شکل یک قالی لوله شده ساخته شده که کاملا با محتوای درون این ساختمان هم خوانی دارد و منحصر به فرد است، این بنا در سال ۲۰۰۸ تکمیل شد و در سال ۲۰۱۴ افتتاح شد.

فروشگاه صنایع دستی موزه فرش باکو

در اغلب موزه ها فقط این امکان وجود دارد که شما به تماشای آثار باستانی و ارزشمند بپردازید اما موزه فرش باکو با دیگر موزه ها متفاوت است و فروشگاهی را برای خرید صنایع دستی به خود اختصاص داده است.

امکان خرید فرش، از موزه فرش آذربایجان نیز وجود دارد اما این اتفاق آنچنان مورد توجه ایرانیان قرار نمی گیرد، زیرا حمل و نقل آن از باکو به ایران مشکل است و مهم ترین دلیل آن این است که در ایران فرش های با کیفیت تر و زیباتری تولید می شوند که ممکن است از لحاظ قیمتی هم به صرفه تر باشند.